سیاه قلم

سیاه قلم

تکنیک سیاه قلم به عنوان یکی از سبک های رایج در هنر نقاشی از قرن هفتم هجری قمری سابقه بسیار طولانی دارد و با هنرمندی استاد کمال الملک در سبک های رایج نقاشی رواج یافت. معمولاً در نقاشی های سیاه قلم از زغال، مداد سیاه و مداد سیاه استفاده می شود. استاد کمال الملک در آن سالها زغال چوب را به عنوان یکی از ابزارهای اصلی خلق آثار با تکنیک سیاه قلم برای شاگردان خود قرار داد. در تکنیک سیاه قلم اثری از رنگ نیست و تنها ترکیبی هنرمندانه از نقوش سیاه و سفید می تواند یک اثر هنری سیاه قلم را خلق کند.

شاگردان استاد کمال الملک با ترکیب زغال و خشت با قلم مو توانستند این سبک هنری زیبا را به صورت رسمی خلق کنند و آثار سیاه قلم را ثبت کنند.

زغال چه تفاوتی با مداد دارد؟

مداد نسبت به زغال تیرگی کمتری برخوردار است. مداد در برابر نور براق است بر خلاف زغال که در نور بسیار تیره و کدر است.جنس زغال نسبت به مداد چرب تر است و دلیل اینکه حتی بعد از استفاده از پاک کن اثرش میماند همین است. مداد به دلیل داشتن بافتی سفت برای طرح های بسیار ظریف به کار میرود، اما زغال به دلیل داشتن بافتی سست و نرم بسیار شکننده است و برای طرح های ظریف مناسب نمیباشد و بیشتر اوقات از پودر زغال برای پس زمینه های وسیع تر و بزرگتر استفاده میشود. استفاده از مداد بسیار آسان تر بوده و در هر مکانی میشه از آن استفاده کرد اما زغال شرایط  محیط خاصی دارد و در پایان کار باید تحت یک محیط حفاظت شده مانند قاب شیشه ای قرار بگیرد. حال شاید با خود بگویید پس طرح های ظریفی که در سیاه قلم با زیبایی خاصی طراحی شده چگونه به وجود آمده است؟ برای کشیدن طرح های ظریف در سیاه قلم، از مداد کنته که دارای مغزی زغال پر رنگ که کمی از زغال عادی سفت تر و سخت تر است استفاده میکنند.

انواع زغال سنگ و کاربردهای آن:

زغال هایی که در طراحی استفاده می شوند در شکل های مختلف وجود دارند :

۱). به شکل چوب های فشرده شده:(compressed sticks):این نمونه از زغال می‌ توانند خیلی سخت باشند و رنگ خاکستری تولید کنند و یا این که بسیار نرم باشند که می توان با آن مشکی خیلی تیره را ایجاد کرد.

میزان چسب یا واکس استفاده شده در طول فرآیند تولید این نوع زغال ، روی سختی و نرمی آن تاثیر  می ‌گذارد . شدت سایه ها به وسیله فشار دست طراح تعیین می شود و از آن می توان برای طراحی های وسیع استفاده کرد.

۲). زغال فشرده شده یا مداد زغالی(pressed charcoal):این نوع  از یک زغال فشرده شده در میان پوشش از چوب تشکیل شده است ، شبیه یک مداد طراحی اما با ویژگی زغال .از آنجا که این نوع زغال به راحتی قابل تیز شدن است بنابر این از آن می توان برای طراحی های ظریف، دقیق، ایپررئال و  فوتورئال استفاده کرد .

۳). زغال بید یا زغال تاک (willow or vine charcoal):این نوع زغال در واقع صورت زغال های بلند استوانه ای شکل از چوب درخت بید یا تاک هستند . زغال بید خیلی نرم است میتواند خاکستری مخملی  یا فاخته ای را ایجاد کند که یک بافت عالی در طراحی به دست می آید. این نوع زغال در طرح های اولیه و ترکیب های  پایه ای نیز کاربرد دارد . ۴). پودر زغال(softer charcoal): پودر زغال بسیار نرم است و می توان آن را با استفاده از قلم مو روی کار استفاده کرد و انواع سایه پردازی ها را ایجاد نمود . پودر زغال در طراحی چهره و طرح‌های رئالیستی بسیار کاربرد دارد.

تکنیک‌های مورد استفاده سیاه قلم:

در فرایند آموزش سیاه قلم از تکنیک های متنوعی استفاده می شود که این تکنیک ها به شرح ذیل می باشند:
 ساییدن:

اولین تکنیک در طراحی سیاه قلم، ساییدن می باشد. به طوری که شما می توانید برای به تصویر کشیدن طرح مورد نظر بر روی کاغذ، کاغذ را روی سطح مورد نظر قرار داده و با زغال روی آن بیاسایید. در نتیجه تصویر مورد نظر بر روی کاغذ ایجاد می شود.
 ایجاد سایه روشن و محو کردن در نقاشی به کمک زغال:

این تکنیک به شما کمک می کند که نقاط تاریک و روشن را به خوبی با یکدیگر ترکیب کنید. برای انجام این کار می توانید به کمک انگشتان زغال را ساییده و روی کاغذ پخش کنید.
 ایجاد هاشور در نقاشی به کمک زغال:

برای به وجود آمدن هاشور در طراحی لازم است که زغال را به شکل موازی روی سطح کاغذ حرکت داده و خطوطی به شکل موازی و پشت سر هم طراحی نمایید. در این تکنیک به دلیل استفاده از زغال، طراحی خیلی مشکی تر و نرم تر می شود.
 استفاده از پاک کن برای پاک کن زنی: در این تکنیک از پاک کن های نرم و انعطاف پذیر استفاده می شود و مهمترین کاربرد آنها در ایجاد بافت های مورد نیاز در طراحی می باشد. رایج ترین نوع پاک کن ها برای انجام این کار، پاک کن های خمیری، اتودی و فرچه دار می باشد.

ویژگی های صفحه مناسب برای آموزش سیاه قلم

برای اینکه بتوانید در طراحی سیاه قلم، جزئیات بیشتری را در معرض نمایش قرار دهید، بهتر است که از صفحه هایی با ابعاد بزرگتر استفاده کنید.
در صورتی که مقوای انتخاب شده برای طراحی  مقوایی نرم و لطیف بود، توصیه می کنیم که از به کار بردن پاک کن بر روی صفحه زمینه به طور جدی خودداری نمایید. اما اگر در مواردی مجبور به استفاده از پاک کن بودید، بهترین گزینه پاک کن اتودی می باشد.
ایجاد یک طراحی زیبا و هنری با استفاده از زغال، مستلزم داشتن یک کاغذ با بافت مناسب می باشد، چرا که در غیر این صورت زغال بیشتری بر روی کاغذ چسبیده خواهد شد.

و در نهایت:

هنر نقاشی سیاه قلم، زیبایی ها را دو طیف رنگی به تصویر میکشد و نقاشی های ۲بعدی خلق میکند.شما برای اینکه به یک نقاش و طراح سیاه قلم ماهر تبدیل شوید علاوه بر آموزش های درست و اصولی نیاز به تمرین و تکرار زیادی هستید.